Pracownia Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych powstała przed 40 laty z inicjatywy grupy studentów Wydziału Sztuk Pięknych UMK, którzy zaczęli organizować zajęcia dla osób z niepełnosprawnością, w różnym wieku. Było to ważne, gdyż w tym czasie nie było jeszcze w Toruniu żadnej instytucji terapeutycznej dla osób z niepełnosprawnością.
Bezpośrednią inspiracją ich działania była osoba prof. Wandy Szuman – jej myśl pedagogiczna, praca z osobami niepełnosprawnymi i zagrożonymi marginalizacją, jak również doświadczenia studentów wyniesione z pobytów w Zakładzie dla Niewidomych w Laskach k. Warszawy.
Przez kilka lat zajęcia te prowadzone były wyłącznie przez wolontariuszy – studentów i młodych absolwentów (artyści, pedagodzy).
Od roku akademickiego 1986/87 Pracownia traktowana była jako laboratorium ćwiczeń, bowiem odbywały się w niej niektóre zajęcia dydaktyczne oraz praktyki dla studentów studiów dziennych i zaocznych Instytutu Pedagogiki i Psychologii UMK.

Decyzją Rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika z 13.12.1989 r., z inicjatywy prof. Czesława Kosakowskiego została formalnie utworzona Pracownia Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych, jako część Instytutu Pedagogiki i Psychologii UMK. W 1990 roku zawarto umowę pomiędzy UMK a Kuratorium Oświaty i Wychowania w Toruniu, na mocy której Pracownia otrzymała kilka etatów terapeutycznych.

W 1991 roku, w związku z ogłoszeniem Ustawy o Rehabilitacji i Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych i powołaniem Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, powstały nowe możliwości rehabilitacji w postaci warsztatów terapii zajęciowej. Dlatego też, z inicjatywy Pracowni, zorganizowane zostały 2 Warsztaty Terapii Zajęciowej dla ok. 80 osób. Uczestnikami zajęć w tych warsztatach terapii zostały osoby z niepełnosprawnością, które od lat już uczestniczyły w terapii w Pracowni i spełniały wymagane Ustawą kryteria.

Mimo odejścia wielu osób do utworzonych warsztatów terapii zajęciowej, Pracownia nadal funkcjonowała, obejmując opieką i terapią osoby, które nie miały innych możliwości rewalidacji.

W lipcu 1993 roku zawarto porozumienie między Zakładem Pedagogiki Specjalnej IP UMK, a Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej i Wojewódzkim Zespołem Pomocy Społecznej w Toruniu o uczestnictwie w terapii prowadzonej w Pracowni pensjonariuszy Państwowych Domów Pomocy Społecznej z Torunia i województwa. Na mocy tej umowy przyjmowano także w Pracowni na hospitacje i praktyki słuchaczy Szkoły Policealnej Pracowników Służb Społecznych w Toruniu.

Współtwórcą i kierownikiem Pracowni był od początku dr art. rzeźb. kw. II st. Andrzej Wojciechowski, profesor nadzwyczajny UMK.

W ciągu 40 lat zajęcia terapeutyczne Pracowni odbywały się w kilku tymczasowych miejscach:

• w pomieszczeniach Biblioteki Głównej UMK
• w świetlicy Szkoły Specjalnej nr 19 (w różnych jej siedzibach)
• w piwnicy bloku mieszkalnego przy ul. Reja
• w podziemiach kościoła p.w. św. Józefa (OO. Redemptoryści)
• w klubie Anonimowych Alkoholików „Krokus” przy ul. Kopernika
• na parterze i w podziemiach Collegium Maximum (Dwór Artusa)
• od 1992 r. przy ul. Rydygiera 23
• od 2003 r.  przy ul. Szosa Chełmińska 254/258
• od 6.12.2018 r.  przy ul. św.Jana Bosko 2

Jesienią 2008 roku Pracownia została zreorganizowana: w wymiarze terapeutycznym została wycofana ze struktur UMK.

Od 1 listopada 2008 roku część opiekuńczo – terapeutyczna Pracowni Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych funkcjonuje jako Środowiskowy Dom Samopomocy „Pracownia Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych”, prowadzony przez Katolickie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Diecezji Toruńskiej im. Wandy Szuman w Toruniu.

PIERWSI  PODOPIECZNI  PRACOWNI

W zajęciach organizowanych przez Pracownię od początku uczestniczyły osoby z Torunia i okolic miasta, z różnym stopniem sprawności umysłowej lub fizycznej, w różnym wieku. Często były to osoby starsze, po ukończonej szkole specjalnej, które wcześniej nie miały możliwości jakiejkolwiek aktywności. Określani oni byli często jako „nie rokujący nadziei”, żyli tylko w ścisłym gronie rodzinnym, osamotnieni i zagubieni w szerszym środowisku.

W Pracowni osoby te miały możliwość aktywności, niekiedy wcześniej nie doświadczanej, tworzenia prac plastycznych, spektakli teatralnych, zdobywania osiągnięć w sporcie, itp., Takie działania wzbudzały radość i zadowolenie, jak również uznanie innych. Nadawało to życiu sens i wartość, bowiem wreszcie można było być „dawcą”. Możliwość codziennego działania, przezwyciężanie własnej niesprawności, a także często własnej inercji, dla wielu osób było jedyną szansą wyjścia z osamotnienia, bycia z innymi w bezpiecznym środowisku i poczucia, że jest się „jak inni”.

Inną grupą uczestników zajęć w Pracowni stanowiły dzieci szkolne czy przedszkolne, które w czasie zajęć rysowały, malowały czy też zwyczajnie bawiły się. Uczyły się również kontaktów z innymi, bowiem zajęcia odbywały się najczęściej w jednej dużej sali, w której pracowało wiele osób, gdzie był gwar, rwetes, śmiech. Okazało się, że atmosfera ta była niezwykle terapeutyczna dla dzieci zalęknionych, skupionych na sobie i na własnych brakach. Było to ważne także dla rodziców, towarzyszącym własnym dzieciom podczas zajęć. Zobaczyli oni, że nikt nie lituje się, nie ubolewa nad nieporadnością dziecka, a raczej wszyscy cieszą się i zachwycają każdą kreską, samodzielnie wykonanym rysunkiem, gestami i uśmiechami. Było to doświadczenie niezwykle wyzwalające dla rodziców gdyż pozwalało zobaczyć własne niepełnosprawne dziecko w pozytywnej perspektywie.

Akta tworzące PRTON

1. Zarządzenie nr 16 JM Rektora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika z 13 grudnia 1989 roku o powołaniu Pracowni Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych UMK
2. Umowa pomiędzy UMK a Kuratorium Oświaty i Wychowania w Toruniu z 26 kwietnia 1990 roku (wraz z aneksem z 1991 roku)o przyznaniu etatów dla pracowników Pracowni, która obowiązywała do 1 września 1997 roku.
3. Do 1997 roku Pracownia istniała dzięki etatom z Kuratorium Oświaty w Toruniu, pomocy finansowej Gminy Toruń, wsparcia Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Wojewody Toruńskiego oraz dotacjom przygodnym.
4. Porozumienie między Zakładem Pedagogiki Specjalnej IP UMK, a Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej i Wojewódzkim Zespołem Pomocy Społecznej w Toruniu z 22 lipca 1993 roku o przyjmowaniu na terapię w Pracowni pensjonariuszy Państwowych Domów Pomocy Społecznej i umożliwianiu hospitacji i praktyk słuchaczom Szkoły Policealnej Pracowników Służb Społecznych w Toruniu.
5. Roczne umowy z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o dofinansowaniu transportu podopiecznych na zajęcia w Pracowni zawierane w od 1993 do 1997 roku.
6. Umowa pomiędzy Uniwersytetem Mikołaja Kopernika a Gminą Miasta Toruń z czerwca 1997 roku, zapewniająca etaty terapeutyczne w Pracowni.
7. Umowa pomiędzy Gminą Miasta Torunia a Uniwersytetem Mikołaja Kopernika z 8 października 1998 roku zapewniająca finansowanie działalności terapeutyczno – opiekuńczej Pracowni. W myśl tej umowy kierownikiem Pracowni, mianowanym przez JM Rektora UMK prof. nadzw. dr hab. art. rzeź. kw. II stopnia Andrzej Wojciechowski.
8. Od 1 listopada 2008 roku Pracownia Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych UMK została przekształcona w Środowiskowy Dom Samopomocy pod nazwą „Pracownia Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych”, prowadzony przez Katolickie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Diecezji Toruńskiej im. Wandy Szuman w Toruniu.
9.  ŚDS „PRTON” KSON DT finansowany jest w całości z budżetu państwa i realizowany przez samorząd Gminy Miasta Toruń. Od 6.12.2018 r. Stowarzyszenie prowadzi działalność NA MAJĄTKU GMINY MIASTA TORUŃ, KTÓRY ODDANO DO BEZPŁATNEGO UŻYTKOWANIA.

Natomiast część naukowo – badawcza Pracowni została włączona w strukturę Katedry Pedagogiki Specjalnej Wydziału Nauk Pedagogicznych UMK.

Pozostałych podopiecznych dawnej Pracowni Stowarzyszenie skupia w Świetlicy „Pracownia”, która funkcjonuje dzięki corocznym środkom miejskim przyznawanym w drodze konkursu przez Prezydenta Miasta Torunia.